Hoge concentratie PFOS Jelsumer Feart

Wetterskip Fryslân heeft in het water van de Jelsumer Feart en de Lytse Feart ten noorden van Leeuwarden een te hoge concentratie PFOS (PFAS) gemeten. Omdat er in het water van de Jelsumer Feart en de Lytse Feart meer PFAS zit dan veilig is voor de gezondheid van mensen, adviseren wij om voorlopig geen gebruik te maken van dit water. Op deze pagina vind je antwoorden op veelgestelde vragen over publieke gezondheid.

Op deze pagina lees je informatie over:

Wat is er aan de hand?

Wetterskip Fryslân heeft in het water van de Jelsumer Feart en Lytse Feart een te hoge concentratie PFOS gemeten. Omdat er in het water van de Jelsumer Feart en de Lytse Feart meer PFAS zit dan veilig is voor de gezondheid van mensen, adviseren wij om voorlopig geen gebruik te maken van dit water.

Gezamenlijke updates en het laatste nieuws vind je op de website van Wetterskip Fryslân.

Wat zijn PFOS en PFAS?

PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen ) is een verzamelnaam waar onder andere PFOS onder valt en staat voor per- en polyfluoralkylstoffen. Deze groep chemische stoffen is door mensen gemaakt en komt van nature niet voor in het milieu. PFAS kunnen een negatief effect hebben op milieu en gezondheid.

GGD Leefomgeving: Wat zijn PFAS?

Veelgestelde vragen

: Een aantal PFAS-soorten is schadelijk voor mensen. Ze kunnen zorgen voor veranderingen in je lichaam. Als je lange tijd PFAS binnenkrijgt, dan is de kans groter dat veranderingen in je lichaam merkbare gezondheidseffecten hebben. Of je er echt iets merkt, hangt af van hoeveel je in de loop van de tijd binnenkrijgt. Van de effecten die we hieronder noemen, verwachten we vooral effecten op het immuunsysteem. Vooral over PFOA en PFOS is veel bekend. Zo weten we over PFOA en PFOS dat ze:

slecht kunnen zijn voor je immuunsysteem;

slecht kunnen zijn voor je lever en je schildklier;

kunnen zorgen voor een hoger cholesterol;

een hoge bloeddruk en problemen tijdens de zwangerschap kunnen veroorzaken;

schadelijk kunnen zijn voor de voortplanting en voor de ontwikkeling van ongeboren kinderen (iets lager geboortegewicht);

mogelijk kanker veroorzaken. Onderzoek naar jarenlange, hoge blootstelling aan PFOA laat een verband zien met nierkanker, zaadbalkanker en mogelijk schildklierkanker.

Over de meeste PFAS-soorten weten we nog heel weinig. PFAS-soorten verschillen in hun eigenschappen, de ene is schadelijker dan de andere.
: Voor vragen over PFAS en gezondheid kunt je terecht bij GGD Fryslân. Stuur je vraag naar mmk@ggdfryslan.nl of bel naar 088 22 99 222 (op werkdagen tussen 08.30 en 16.30 uur bereikbaar). 

Meer algemene informatie over PFAS en gezondheid vind je ook op:

De website van het RIVM

De website van GGDLeefomgeving
: We weten nog niet voor hoe lang er PFAS in de Jelsumer Feart en Lytse Feart zit en of dit altijd evenveel is geweest. Wat we wel kunnen zeggen, is dat een enkele keer gebruik maken van water uit de Jelsumer Feart of Lytse Feart voor zover bekend geen negatief effect op de gezondheid heeft. De adviezen die we nu geven gaan over het voor langere tijd gebruik maken van water uit de vaart, zoals zwemmen, vis eten of tuin besproeien. Mocht je je hier toch zorgen over maken, dan kun je contact opnemen met ons.
: Ja dat kan nog steeds. Het leidingwater in Nederland is van goede kwaliteit. De hoeveelheid PFAS die je met kraanwater binnenkrijgt, is zeer klein. Voldoende water drinken is belangrijk om gezond te blijven.
: Wij adviseren voor alle wateren al standaard om alleen te zwemmen in aangewezen zwemwater. De Jelsumer Feart en de Lytse Feart zijn niet aangewezen als zwemwater.
: Wetterskip Fryslân heeft recent een meting gedaan op PFAS in de Dokkumer Ie ter hoogte van Tergrêft. De PFAS-concentratie daar was vele malen lager dan in de Jelsumer Feart. Daarom gaan we ervanuit dat de PFAS uit de Jelsumer Feart snel verdunt in het stromende water van de Dokkumer Ie.

We geven daarom geen negatief advies om gebruik te maken van het water uit de Dokkumer Ie. Dit geldt ook voor het Dokkumer Djip. We raden als GGD in zijn algemeenheid wel af om te zwemmen op niet-officiële zwemlocaties. Officiële locaties kun je vinden op de website van Zwemwater. Dit advies geven we omdat er een risico is om een infectie op te lopen door bijvoorbeeld blauwalg. Meer informatie hierover vind je op onze website.
: Kippen die je in een afgesloten ren houdt, zonder contact met de bodem of oppervlaktewater, produceren eieren met PFAS-niveaus die veel lager zijn dan die van andere hobbykippen in Nederland.