Tekenencefalitis (TBE)

Tekenencefalitis (TBE) is een ziekte met koorts en hersenvliesontsteking of hersenontsteking. Deze ziekte krijg je door een beet van een teek die het TBE-virus bij zich draagt. Besmette teken dragen het virus over van dier naar dier. Soms komt het voor dat teken het ook op mensen overdragen. De afkorting TBE staat voor de Engelse uitdrukking voor tekenencefalitis, namelijk ‘Tick-borne encephalitisvirus’.

Op deze pagina lees je informatie over:

Wat is tekenencefalitis (TBE)?
Wat merk ik?
Wat kan ik doen?
Bekijk de video: Een teek? Pak 'm beet!
RIVM: Meer informatie over ziekte en Lyme
Meer informatie over vervelende beestjes

Wat is tekenencefalitis?

Tekenencefalitis (TBE) is een ziekte met koorts en hersenvliesontsteking of hersenontsteking. Deze ziekte krijg je door een beet van een teek die het TBE-virus bij zich draagt. Besmette teken dragen het virus over van dier naar dier. Soms komt het voor dat teken het ook op mensen overdragen. De afkorting TBE staat voor de Engelse uitdrukking voor tekenencefalitis, namelijk ‘Tick-borne encephalitisvirus’.

De kans op een infectie met het TBE-virus is in Nederland zeer klein, omdat er in Nederland weinig teken besmet zijn met het TBE-virus. Tot voor kort kwam het virus alleen in het buitenland voor. Maar in het voorjaar van 2016 kwamen er aanwijzingen dat in Nederland reeën besmet zijn geweest met het virus. Het virus is toen in Nederland bij teken aangetroffen. De kans dat je in Nederland te maken krijgt met een teek met de ziekte is dus veel kleiner dan de kans op de ziekte van Lyme.

Hoe werkt een besmetting?

Teken komen in het hele land voor, in bos, park, hei, duinen of in de tuin. Ze zitten voornamelijk in de buurt van bomen of struiken in hoog gras of tussen dode bladeren. Teken kunnen zich vastbijten in de huid van mensen. Een zeer zeldzame manier om besmet te raken is het drinken van besmette rauwe melk of het eten van besmette rauwmelkse kaas. Als dieren, zoals schapen, geiten en koeien besmet raken, zit het virus in de melk.

Tekenencefalitis is niet besmettelijk van mens op mens. Teken die het virus hebben, kunnen mensen besmetten. Door een tekenbeet komt het virus in het bloed. In Nederland is slechts een zeer klein aantal teken besmet met het TBE-virus.

Wat merk ik?

De meeste mensen die besmet zijn geraakt met het virus worden niet of een klein beetje ziek. De klachten ontstaan 7 tot 14 dagen na een tekenbeet. Bij de mensen die ziek worden, verloopt de ziekte meestal in twee fasen.

In het begin van de besmetting kan je last krijgen van milde koorts, hoofdpijn, spierpijn en misselijkheid;
Later kunnen de hersenen, hersenvliezen en ruggenmerg ontstoken raken. Dan kan er sprake zijn van zwaardere klachten, zoals hevige hoofdpijn, geheugenverlies en verminderd bewustzijn.

Er zijn geen speciale medicijnen tegen tekenencefalitis. Mensen met deze ernstige klachten overlijden heel soms aan deze ziekte: ongeveer 1-2% van de patiënten met een hersen(vlies)ontsteking overlijdt. Sommige patiënten houden na de infectie nog neurologische restverschijnselen, zoals doofheid of verlamming.

RIVM: Wat zijn de klachten bij tekenencefalitis?

Wat kan ik doen?

: Tekenbeten kunnen voorkomen worden door beschermende kleding te dragen en de onbedekte huid in te smeren met een middel dat DEET (diethyltoluamide) bevat. Deze maatregelen geven geen 100% bescherming, waardoor tekenbeetcontrole altijd nodig is na verblijf in bijvoorbeeld het bos, park, de hei of duinen.
: Ook het zo snel mogelijk verwijderen van een teek verkleint de kans op infectie, hoewel het virus al snel na de beet wordt overgebracht. Een snelle verwijdering kan deze ziekte dus niet altijd voorkomen. Maar het verkleint wel de kans op andere ziekten die door teken overgebracht kunnen worden, zoals de ziekte van Lyme. Op de website van RIVM kun je lezen hoe je het beste een teek kunt verwijderen.
: Er is een vaccin dat voor 95% bescherming geeft. Mensen die lange tijd verblijven in gebieden waar tekenencefalitis veel voorkomt, kunnen zich laten vaccineren. Dit wordt bijvoorbeeld aangeraden als je in bepaalde gebieden van Midden- en Oost-Europa verblijft. Op de website van de Landelijke Coördinatie Reizigersadvisering staat vermeld in welke landen/gebieden vaccinatie geadviseerd wordt. De Gezondheidsraad heeft kort geleden (augustus 2023) geadviseerd om het vaccin in Nederland aan te bieden aan mensen die ‘in het groen’ werken (bijvoorbeeld bosgebieden, duinen, heide, parken en tuinen) en die het risico lopen om vijf keer per jaar of vaker door teken te worden gebeten. Ook mensen die niet beroepsmatig regelmatig ‘in het groen’ actief zijn, kunnen zich in overleg op eigen kosten laten vaccineren.